The creature's house (from the Burrow of F. Kafka), Final presentation, Papakonstantinou Maria

Ο χαρακτήρας: Το Πλάσμα, ένα συνειδησιακό ον.

Συναισθήματα Πλάσματος: φόβος, ενοχές, απελπισία, σύγχυση, τάσεις σχιζοφρένειας, μοναξιά

Αρχικά ζει: σε ένα λαγούμι που έχει χτίσει εξ ολοκλήρου μόνος του, κυριευόμενος από αρνητικά συναισθήματα και σε συνεχή εγρήγορση για την αντιμετώπιση του εχθρού.

 Χαρακτηριστικά και προνόμια του νέου χώρου: το Πλάσμα ζει σε ένα χώρο που δεν προσεγγίζεται από άλλους. Δεν τον βλέπει κανείς ενώ αυτός έχει οπτική επαφή με όλο το άμεσο περιβάλλον του. Αυτό επιτυγχάνεται με τη χρήση γυαλιού εσωτερικά του χώρου του Πλάσματος το οποίο εξωτερικά είναι καθρέφτης. Επιπλέον έχει ως προνόμιο την λογική του Πανοπτισμού σύμφωνα με την οποία είναι υπερυψωμένος και τοποθετημένος κεντρικά και παρατηρεί γύρω του.

Ουσιαστικά είναι αόρατος. Με το εφόδιο της αορατότητας, το Πλάσμα θα έχει το προνόμιο να βλέπει και να παρατηρεί τα όντα, τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους, καθώς και τη σχέση τους με τα άψυχα πράγματα, με τα δικά τους «λαγούμια», χωρίς όμως να γίνεται αντιληπτός, κάτι που σίγουρα το επιθυμεί.

 Όλη η σύνθεση του χώρου είναι υπόσκαφη με αποτέλεσμα να «καμουφλάρεται» κάτω από έναν καθρέφτη.  Ο καθρέφτης ξεγελάει τους περαστικούς –εν δυνάμει εχθρούς- οι οποίοι θεωρούν λόγω του σχήματός του αλλά και του αντικατοπτρισμού του ουρανού, ότι πρόκειται για λίμνη.

Στην πραγματικότητα όμως από κάτω βρίσκεται το Πλάσμα και οι υπόλοιποι ένοικοι, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν προς τα έξω αφού ο καθρέφτης από την άλλη πλευρά είναι γυαλί.

Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια πυραμίδα των ατόμων σχετικά με τα «προνόμια» που έχουν ως προς τη χρήση της οπτικής τους αντίληψης και το πόσο εκτεθειμένοι είναι στα μάτια των άλλων. Στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται τα εξωτερικά όντα-εχθροί, οι οποίοι δεν βλέπουν κανέναν και γίνονται ορατοί από όλους. Στη μέση της πυραμίδας βρίσκονται οι υπόλοιποι ένοικοι, οι οποίοι βλέπουν μόνο τα εξωτερικά όντα και γίνονται ορατοί μόνο από το Πλάσμα. Στην κορυφή της πυραμίδας βρίσκεται το Πλάσμα, το οποίο έχει τη δυνατότητα να τους βλέπει όλους και να μην γίνεται ορατός από κανέναν.

The Burrow_Kafka,Kalaitzis,15/02/08

The Burrow_Kafka, Papakonstantinou Maria

The Burrow_Kafka,Kalaitzis,14/12/15

Kafka_the burrow, Papakonstantinou Maria, 141208

The_Burrow F.Kafka, 141201 , Papakonstantinou Maria

 

The Burrow_Kafka,Kalaitzis,24/11/2014

The Burrow_Kafka, Papakonstantinou Maria 141124

Kafka_The Burrow,141103,Kalaitzis

Kafka_the burrow, 141103, papakonstantinou

Έχοντας βγάλει το Πλάσμα από το λαγούμι του και δίνοντάς του τα αρχικά ερεθίσματα, τώρα θεωρώ ότι δεν μπορώ να τον αφήσω άμεσα εκτεθειμένο στην κοινωνική επαφή, αφού αυτό είναι πιθανό να έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχολογική του κατάσταση. Ένα ον το οποίο για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν κοινωνικοποιείται, δεν είναι επιθυμητό να έρθει απότομα σε επαφή και τριβή  με άλλα όντα, αφού το πιο πιθανό είναι να τρομάξει και να κλειστεί ακόμη περισσότερο στον εαυτό του και στο «λαγούμι» του.

Αρχικά, προκειμένου η επαφή του με τον κόσμο να γίνει πιο ομαλή, του δίνω τη δυνατότητα να «ξεχωρίσει» τα αντιληπτικά του μέσα και να τα χρησιμοποιήσει όπως αυτόν τον εξυπηρετούν. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, σε κάποιες στιγμές απλά να ακούει τις συζητήσεις των όντων ή μόνο να τους βλέπει, χωρίς τη δυνατότητα ακοής, ώστε να δίνει έμφαση κάθε φορά σε αυτά που θέλει και να προσαρμόζεται με πολύ ομαλό τρόπο στις νέες του συνθήκες.

 Επιπλέον, του δίνω την ευκαιρία να ανακαλύψει τα υπόλοιπα όντα αλλά και τον κόσμο στον οποίο ζουν, δίνοντάς του το προνόμιο της αορατότητας. Αυτό μπορεί να το επιτυγχάνει κάθε φορά με το φαινόμενο της προσαρμοστικότητας, όπως ο κινέζος καλλιτέχνης Liu Bolin ο οποίος αφομοιώνεται με το εκάστωτε περιβάλλον βάφοντας τον εαυτό του. http://www.kleinsungallery.com/artist/liu_bolin/works/

Με το εφόδιο της αορατότητας, το Πλάσμα θα έχει το προνόμιο να βλέπει και να παρατηρεί τα όντα, τις σχέσεις που αναπτύσσουν μεταξύ τους, καθώς και τη σχέση τους με τα άψυχα πράγματα, με τα δικά τους «λαγούμια», χωρίς όμως να γίνεται αντιληπτός, κάτι που σίγουρα το επιθυμεί.

Με αυτόν τον τρόπο, μου γεννήθηκαν σκέψεις για ορισμένα «φίλτρα» που χρησιμοποιούμε στην αρχιτεκτονική με την ευρύτερη έννοιά της, τα οποία μας χρησιμεύουν να φιλτράρουμε αυτά τα οποία βλέπουμε, και το οποίο το επιδιώκουμε με σκοπούς ιδεολογικούς, ηθικούς, θρησκευτικούς ή και απλά λειτουργικούς. Ένα τέτοιο παράδειγμα φίλτρου είναι τα ημιδιάτρητα  αραβουργήματα στα αντίστοιχα παράθυρα, από τα οποία μπαίνει το απαραίτητο φως, και ο χρήστης έχει την επιθυμητή εποπτεία χωρίς να τον βλέπουν. Κάτι παρόμοιο συναντάμε και στα παραδοσιακά κτίρια με ξυλόπηκτες κατασκευές στον όροφο, όπου δίνουν τη δυνατότητα ύπαρξης του σαχνισιού, της προεξοχής τμήματος του ορόφου, το οποίο -πέρα από τις άλλες χρήσεις του- εξυπηρετεί  τον έλεγχο της εισόδου του κτιρίου, αποτελώντας με αυτόν τον τρόπο ένα ακόμη φίλτρο.

Κάπου εδώ μου έρχεται σαν αναφορά το τηλεσκόπιο, κάτι το οποίο ανέκαθεν το χρησιμοποίησε ο άνθρωπος σαν φίλτρο, αφού συλλέγει πληροφορίες χωρίς να γίνεται εύκολα αντιληπτός. Τέλος, ο άνθρωπος έχει πάντα την ανάγκη της εξομολόγησης, και αισθάνεται πιο άνετα να μιλάει χωρίς να τον βλέπουνε, για αυτό και στην εξομολόγηση των καθολικών χριστιανών χρησιμοποιείται και πάλι ημιδιάτρητο φίλτρο.

Όλα αυτά τα φίλτρα και οι δυνατότητες που δίνω στο Πλάσμα μου ώστε να εξερευνήσει ανενόχλητος τον κόσμος στον οποίο θα ενταχθεί, θα με βοηθήσουν στο να ξετυλίξω το «αίνιγμα» σχετικά με το πώς θα είναι το καινούριο του «κτίσμα». Υπάρχουν πολλές συγκεχυμένες σκέψεις, οι οποίες όμως καταλήγουν όλες σε ένα συμπέρασμα: όπως και να είναι το καινούριο «κτίσμα» πρέπει να περιλαμβάνει και έναν κλειστό-ερημητικό  χώρο στον οποίο θα καταφεύγει το Πλάσμα τις στιγμές που θα νιώθει περισσότερο την ανάγκη να θυμηθεί κάποια από τα παλιά του ψυχολογικά χαρακτηριστικά… Η καθημερινή τριβή με τα άλλα όντα θα τον ωθήσουν σε στιγμές αναζήτησης ενός καταφύγιου... Το οποίο θα πρέπει να βρίσκεται απλόχερα μέσα στο ίδιο του το κτίσμα, αφού κάθε ον έχει την φυσιολογική ανάγκη για λίγες στιγμές μοναξιάς.

The Burrow, Kafka, Μαρία Παπακωνσταντίνου, 20/10

Το συγκεκριμένο βιβλίο του Κάφκα δεν βρήκε ποτέ το τέλος του, διότι το τέλος βρήκε τον Κάφκα…

Επομένως έρχομαι και δίνω μια άλλη προοπτική στην εξέλιξή του.. «Βγάζω» τον πρωταγωνιστή μου, το Πλάσμα έξω από το καβούκι-λαγούμι του, σε μια προσπάθεια να τον βοηθήσω.. Εκεί του τοποθετώ ορισμένα εμπόδια-ερεθίσματα ώστε να συνειδητοποιήσει την ματαιότητα στην οποία ζούσε τόσα χρόνια προσπαθώντας να αποφύγει τον εχθρό.

Ουσιαστικά θεωρούσε ότι προφύλασσε τον εαυτό του από τον κίνδυνο, αλλά εν τέλει δεν το έκανε επιτυχώς και συγχρόνως όλα αυτά τα χρόνια έβλεπε τη ζωή του να χάνεται μέσα στην απραξία και την κενότητα.

Το πρώτο ερέθισμα που του τοποθετώ, είναι ένα κείμενο του Jorge Bucay, ενός Λατινοαμερικάνου γιατρού και ψυχοθεραπευτή. Το συγκεκριμένο κείμενο περιληπτικά αναφέρει την ιστορία ενός ορειβάτη, του οποίου η ζωή βρισκόταν σε κίνδυνο σε κάποια στιγμή όπου η ορειβασία του συνάντησε δυσμενείς συνθήκες χιονιού. Καθώς ο ορειβάτης άρχισε να κατρακυλάει στα βράχια, χτυπώντας άγρια σε αυτά και βλέποντας όλη του τη ζωή να περνάει από μπροστά του, συνειδητοποιεί ότι βρίσκει αντίσταση από ένα σκοινί το οποίο χωρίς δεύτερη σκέψη και με μια ενστικτώδη κίνηση, το αρπάζει θεωρώντας ότι του έσωσε τη ζωή. Στη συνέχεια, απελπισμένος θεωρεί ότι θα πεθάνει εκεί, αφού λόγω της σφοδρής χιονοθύελλας δεν βλέπει τίποτα και ούτε θα μπορέσουν να τον βρούν.. Μέσα στην απελπισία του ακούει μια φωνή να του φωνάζει «λύσου, λύσου..»… Θα μπορούσε να είναι η φωνή της συνείδησής του, ή ενός καλού πνεύματος, αλλά θα μπορούσε να είναι απλά μια παραίσθηση ή μια φωνή που τον προτρέπει να λυθεί και να λυτρωθεί με τον θάνατο αφού δεν έχει άλλη επιλογή…

Ενώ αμφιταλαντεύεται για λίγα λεπτά, στο τέλος σφίγγει ακόμη περισσότερο το σκοινί το οποίο του είχε σώσει τη ζωή… η σύγκρουσή αυτή μεταξύ της φωνής και της λογικής του ορειβάτη συνεχίζεται για ώρες ακόμη μέχρι που την επόμενη μέρα η ομάδα διάσωσης βρίσκει τον ορειβάτη μισοπεθαμένο και παγωμένο πάνω στο σκοινί του και παραδόξως… ένα μέτρο πάνω από την επιφάνεια του εδάφους!

Το συμπέρασμα είναι ότι καμιά φορά  το να μην εγκαταλείπεις κάτι είναι θάνατος…  

Κάποιες φορές, ζωή είναι να παρατάς αυτό που κάποτε σ’ έσωσε.                                         

Να αφήνεις πίσω τα πράγματα που μαζί τους είσαι δεμένος σφιχτά, επειδή νομίζεις ότι αν τα κρατήσεις θα σε σώσουν από την κατάρρευση. 

Όλοι έχουμε αυτήν την τάση να δενόμαστε σφιχτά με ιδέες, πρόσωπα και καταστάσεις. Δενόμαστε με ανθρώπους, με χώρους, με τόπους γνωστούς, γιατί είμαστε βέβαιοι πως αυτό είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να μας σώσει. Πιστεύουμε στο «γνώριμο κακό», όπως λέει ένα γνωστό γνωμικό. Και παρόλο που από διαίσθηση καταλαβαίνουμε ότι το δέσιμο σημαίνει θάνατο, συνεχίζουμε να μένουμε αγκιστρωμένοι σ’ αυτό που πια δεν μας χρειάζεται, σ’ αυτό που δεν υπάρχει πια, τρέμοντας τις φανταστικές συνέπειες αν αποδεσμευτούμε.

Κλείνοντας την ιστορία του Jorge Bucay, τη συσχετίζω με το Πλάσμα μου, καθώς θεωρώ ότι το λαγούμι του είναι για αυτόν, ότι είναι το σκοινί για τον ορειβάτη… Κάποτε μπορεί να του είχε σώσει πολλαπλά τη ζωή από του εχθρούς –δηλαδή από το θάνατο- πλέον όμως πρέπει να αποδεσμευτεί από αυτό, αφού δεν του προσφέρει ασφάλεια, και μένει εκεί μόνο από τη συνήθειά του και από το φόβο του για τις φανταστικές συνέπειες της αποδέσμευσης…

Το επόμενο εμπόδιο που του τοποθετώ, είναι ένα κείμενο της Virginia Satir, μιας Αμερικανίδας ψυχοθεραπεύτριας, το οποίο προτρέπει το Πλάσμα να σταματήσει να αρνείται την ύπαρξη των συναισθημάτων του, αφού όπως χαρακτηριστικά λέει, χωρίς αυτά θα ήμασταν ρομπότ. Σημασία για το Πλάσμα έχει να καταλάβει ότι τα συναισθήματα είναι αυτά που δίνουν το νόημα στη ζωή μας και η αξία τους φαίνεται όταν τα μοιράζεσαι με κάποιον  ή κάποιους άλλους.

Το Πλάσμα θα σκεφτεί όλα αυτά που του συνέβησαν και θα δούμε στη συνέχεια τις σκέψεις του και τα συμπεράσματά του..

The Burrow_ Kafka_ Καλαϊτζής Δώρης_ 21/10

The Burrow, F.Kafka, Παπακωνσταντίνου Μαρία, 13/10

Το βιβλίο The Burrow του F. Kafka, περιγράφει αναλυτικά και πλήρως περιγραφικά τη ζωή ενός Πλάσματος μέσα στο λαγούμι του, το οποίο και κατασκεύασε εξ ολοκλήρου μόνο του. Σχετικά με το Πλάσμα, αφήνεται στη φαντασία μας να καταλάβουμε αν είναι κάποιο ζώο ή ένας άνθρωπος- έστω και συμβολικά-, το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για ένα συνειδησιακό ον με πολλά συναισθήματα, στα οποία και στέκομαι γιατί μου προκάλεσαν το περισσότερο ενδιαφέρον.

Γι’ αυτό το λόγο παραθέτω παρακάτω στην εικόνα διάφορα αποσπάσματα του βιβλίου από τα οποία αντλώ πληροφορίες για τον ψυχολογικό χαρακτήρα του Πλάσματος. Γενικότερα ο στόχος του Πλάσματος είναι να προφυλαχθεί από τον εχθρό ο οποίος θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε. Το Πλάσμα στην αφήγησή του αναφέρει πως διανύει τα τελευταία χρόνια της ζωής του -όπως και ο ίδιος ο Kafka κατά τη διάρκεια συγγραφής του συγκεκριμένου έργου-. Παρ΄όλα αυτά, δεν τα παρατά, μάχεται με νύχια και με δόντια για την επιβίωσή του και μας δείχνει απροκάλυπτα τον έντονο φόβο του σχετικά με έναν μελλοντικό του θάνατο από τον εχθρό του.

Όσον αφορά την αρχιτεκτονική πλευρά του έργου, το Πλάσμα μας παρέχει πληθώρα πληροφοριών σχετικά με την κατασκευή του κτίσματός του, το οποίο διαθέτει διαδρόμους, πλατείες, δωμάτια διαφόρων μεγεθών, αποθήκες κ.ά.. Μας περιγράφει τους συγκεκριμένους χώρους, πότε με το συναίσθημα του φόβου για μια πιθανή επίθεση, και πότε με το συναίσθημα της -προσωρινής- ασφάλειας που του παρέχει το κτίσμα.

Όταν πια ο εχθρός δεν βρίσκεται μόνο στη φαντασία του Πλάσματος, αλλά παίρνει σάρκα και οστά και πλησιάζει το Πλάσμα, τότε το δεύτερο κυριεύεται από πανικό και αντιδρά με σπασμωδικές κινήσεις. Θεωρεί σκόπιμο να αυτοτιμωρηθεί και ρίχνει στον εαυτό του ευθύνες, αφού όπως λέει φέρθηκε με παιδική αφέλεια και δεν έκανε κάτι να αντιμετωπίσει πραγματικά τον εχθρό. Η σκέψη της αυτοτιμωρίας είναι μια πράξη καθαρής απελπισίας από τη μεριά του Πλάσματος. Σε κάποιο σημείο ιδιαίτερης σύγχυσης, θα μπορούσα να πω ότι φτάνει μέχρι και στην σχιζοφρένεια.

Ένα συναίσθημα που τον κατακλύζει σε όλο το έργο και πολλές φορές κατά την προσωπική μου άποψη προσπαθεί να μας το κρύψει, είναι αυτό της μοναξιάς. Θεωρεί ως μοναδικό φίλο του το λαγούμι του, -το οποίο δεν είναι παρά μόνο κάτι άψυχο- και δεν συναναστρέφεται με άλλα όντα από τον φόβο του για τους κινδύνους που κρύβει κάτι τέτοιο.

Κάπου εδώ μου γεννιούνται σκέψεις για το αν ο χώρος στον οποίο ζει είναι πραγματικά ο κατάλληλος για αυτόν, όπως προσπαθεί να μας πείσει. Από τη στιγμή που είναι ένα Πλάσμα με συνείδηση, θεωρώ απαραίτητη την κοινωνική επαφή και τριβή, μέσα από σχέσεις που ίσως από την μια να βάλουν σε κίνδυνο την επιβίωσή του, αλλά από την άλλη τον εξελίσσουν και τον κάνουν να ζει πιο ποιοτικά, ακόμη και αν η ποσότητα είναι μικρότερη… Εξάλλου όπως φάνηκε ούτε το λαγούμι του χάρισε αυτό το μοναδικό προσόν της ασφάλειας που επεδίωκε.. To be continued...