An essay towards a New Theory of Vision, Kollitiri, 24 November

Λίγα λόγια για τον φιλόσοφο...

George Berkeley

Ο τζωρτζ Μπέρκλεϋ γεννήθηκε το 1685 στο Kilkenny της Ιρλανδίας απο οικογένεια αγγλικής καταγωγής. Σπούδασε σε ηλικία 15 ετών στο Trinity College (Dublin) και αφού αποφοίτησε, έγινε ατείρος του κολλεγίου - σημερινός ερευνητής. Παράλληλα χειροτονήθηκε ιερέας, όπως υπαγόρευαν οι κανόνες του κολλεγίου. Παρότι έζησε ως το 1753, τα σημαντικά φιλοσοφικά του έργα τα γράφει τα γράφει σε ηλικία 20-23 ετών.Μερικα απο τα πιο γνωστά του είναι το Δοκίμιο για μια νέα θεωρία της όρασης (An essay towards a New Theory of Vision), το 1709, η πραγμετέια για τις αρχές της ανθρώπινης γνώσης ( A Treatise concerning the Principles of Human Knowledge) το 1710, το 1713 οι Τρεις διάλογοι ανάμεσα στον Ύλα και τον Φιλόνου ( Three Dialogues between Hylas and Philonous).

Eισαγωγή..

Στην εισαγωγή του βιβλίου έχουμε μια υποθετική συνέντευξη που έγινε για την έκδοση του βιβλίου που εξηγεί για το πως έφτασε στο να γράψει το δοκίμιο αυτό και από ποια άρθρα είχε επηρεαστεί ο φιλόσοφος. Παράλληλα επεξηγεί κάποια βασικά στοιχειά της θεωρίας του,λύνει ουσιαστικές απορίες και  αμφιβολίες για κατά πόσο βάσιμη είναι η θεωρία αυτή. Αρχικά η συζήτηση ξεκινάει από το να προσδιοριστεί η βασική αρχή που συσχετίζεται με την τοποθέτηση του φιλοσόφου John Luke στο Δοκίμιο για την ανθρώπινη νόηση που είναι ότι δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα τα υλικά αντικείμενα, αλλά μέσω των ιδιοτήτων τους. Μερικές από αυτές τις ιδιότητες μοιάζουν με τις αντίστοιχες ιδέες μας. Μερικές, όμως, δεν είναι τίποτε άλλο από κάποιες δυνάμεις των αντικειμένων που προξενούν τις ποιότητες σε εμάς, κι αυτές οι δυνάμεις αντιστοιχούν σε δομικές ιδιότητες της ύλης, τού προς εξέταση αντικειμένου

( Locke 1690/1975: book II, chap.IX, par.8).  Στην συνέχεια προσδιορίζει τις ενστάσεις του προς την τοποθέτηση του John Luke στο ότι στην θεωρία του έχουμε την δυνατότητα να γνωρίζουμε τις δικές μας ιδέες, ή διαφορετικά τις ιδέες των χρωμάτων, ενός λείου στην αφή ή τραχιού αντικειμένου κτλ.- τις δευτερεύουσες ποιότητες των αντικείμενων, όπως λέει ο φιλόσοφος. Σύμφωνα με αυτήν την θεωρία, όμως, πρώτον πρέπει να φανταστούμε ότι οι ιδιότητες των αντικείμενων, όπως η έκταση ή η κίνηση - οι πρωτεύουσες ποιότητες, όπως τις ονομάζει-, υπάρχουν τελείως απομονωμένες από οτιδήποτε άλλο αισθητό, και δεύτερον ό,τι κάτω απ όλες αυτές τις ιδιότητες υπάρχει ένα υλικό υπόστρωμα, για το οποίο όμως δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τίποτα. Με το σκεπτικό αυτό πρέπει να δεχθούμε ότι υπάρχουν αφηρημένες ιδέες της έκτασης ή της κίνησης ενός αντικειμένου, επιπρόσθετα, πέρα από το συνδυασμό ιδεών όρασης και αφής, δεύτερον, πρέπει να θεωρήσουμε ότι όλες οι ιδέες είναι αποτέλεσμα ενός υποστρώματος ύλης, το οποίο εμείς δεν μπορούμε να γνωρίζουμε μέσω των αισθήσεων, αλλά υπάρχει και μας επηρεάζει μέσω των ποιοτήτων του.Με αυτήν την θεωρία ως ερέθισμα τοποθετεί ο George Berkeley το δικό του πιστεύω που είναι ότι αυτό το άγνωστο υλικό υπόστρωμα δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο ο,τι αντιλαμβανόμαστε μεσώ των αισθήσεων. Ωστόσο τα πράγματα δεν εξακολουθούν να είναι περισσότερο πραγματικά απ'ο,τι πριν. Στην συνέχεια υπάρχει μεγάλη αντίδραση από την άλλη πλευρά της συνομιλίας στο ότι ουσιαστικά αυτό που θέτει είναι ότι ο κόσμος τριγύρω μας είναι δημιούργημα από τις συλλογικές ιδέες μας. Ωστόσο ο φιλόσοφος επεξηγεί ότι υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ιδεών και συμπληρώνει πως μια ιδέα δε μοιάζει με τίποτε άλλο και δεν μπορεί να αναπαριστά τίποτε άλλο παρά μόνο μια ιδέα. Υπάρχει πρόβλημα με τη γλώσσα που μας εμποδίζει να δεχθούμε ότι τα αντικείμενα είναι συλλογή ιδεών.Στην αντιπαράθεση μπαίνει το ζήτημα της επιστήμης με το ότι ουσιαστικά η επιστήμη αναζητά φυσικούς νόμους και αιτίες των αντιλήψεων σε φυσικά αντικείμενα και ότι με αυτήν την θεώρηση των αντικείμενων πρακτικώς καταργούνται τα αντικείμενα ως πηγή γνώσης, διότι στηρίζονται στην έννοια του υλικού αντικειμένου. Η απάντηση του Μπερκλεϋ είναι ότι η επιστήμη στηρίζεται στην έννοια του αιτίου και αιτιατού και με βάση αυτού ότι η επιστήμη μπορεί να προχωρήσει χωρίς την έννοια του υλικού αντικειμένου. Βέβαια ο συνομιλητής πάνω στο θεώρημα ότι υπάρχει κάτι μόνο όταν υπάρχει η αντίληψη του αντικείμενου, διατυπώνει τον έντονο προβληματισμό του θέτοντας, εάν η ύπαρξη των αντικειμένων εξαρτάται με την παρουσία ενός ατόμου στον συγκεκριμένο χώρο. Ο φιλόσοφος παραδέχεται ότι αυτό είναι ένα κενό στο συγκεκριμένο του δοκίμιο, αλλά σε μεταγενέστερο θεώρημα (Τρεις διάλογοι μετά Ύλα και Φιλόνου,a.k.a."three Dialogues between Hylas and Philonous") επεξεργάζεται περισσότερο αυτήν την θεωρία με αντεπιχειρήματα.Όπου θεώρησε το εξής: όλες οι ιδέες πρέπει να, υπάρχουν μέσα σε κάποιο νου ,είναι προϊόντα του νου. Οι ιδέες της αντίληψης υπάρχουν στο νου μας, αλλά δεν εξαρτώνται από εμάς. Δεν είναι προϊόντα του δικού μας νου, γιαυτό και δεν μπορούμε να τις παράγουμε κατά βούληση. Συνεπώς πρέπει να παράγονται από κάποιον άλλο νου, πιο τέλειο από το δικό μας, ο οποίος είναι άπειρος, και σε αυτόν οφείλεται η παραγωγή όλων των ιδεών αντίληψης: αυτός είναι ο Θεός. Επομένως, ο Θεός υπάρχει βάσει της ύπαρξης των ιδεών της αντίληψης.
Μετά από αυτόν τον μεγάλο διάλογο περί τις αρχές της ανθρώπινης γνώσης, η συζήτηση επικεντρώνεται στην δημιουργία του δοκιμίου και ποιοι ήταν οι παράγοντες στο να ασχοληθεί αλλά και ποιοι ήταν οι παράμετροι για να φτάσει συμπέρασμα της συγκεκριμένης θεωρίας. Αφετηρία για την συζήτηση είναι η απόδειξη του Kelper περί του νόμου ανάκλασης του φωτός και την πειραματική απόδειξη αυτού από τους Shceiner και Descartes  στο μάτι ενός νεκρού βοδιού, που προβλημάτισε τον πρώτο ερευνητή για το πως είναι δυνατόν να έχουμε σωστή απεικόνιση των αντικειμένων. Στην συνέχεια αναφέρονται στο δημοσίευμα του Γάλλου ερευνητή Descartes( 1637) που υποστηρίζει ότι οι αισθήσεις μας αναπαριστούν τα αντικείμενα-δεν υπάρχει ευθεία πρόσληψη των αντικείμενων. Ένα ακόμα έργο που προσθέτει για τις παραμέτρους είναι το έργο που δημοσίευσε ένας άλλος Γάλλος φιλόσοφος, εν ονόματι Nickolas Malebrance,(Περί αναζητήσεως της αλήθειας, a.k.a. " De la Recherche de la Vérité" 1674-1675) που ουσιαστικά υποστηρίζει, όσον αφορά στην αντίληψη των αντικειμένων, ότι οι αισθήσεις μας παρασύρουν αρκετές φορές σε λανθασμένες εκτιμήσεις, συνεχίζοντας με αναφορά σε αυτό ότι τα αισθήματα είναι χρήσιμα για την συντήρηση και την προστασία των σωμάτων μας,αλλά δεν μπορούμε να συναγάγουμε συμπεράσματα για την ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων, τα οποία είναι ανεξάρτητα από το σώμα μας. Κάθε φορά που επιχειρούμε να οδηγηθούμε σε αντικείμενα μέσω των αισθήσεων μας, βρισκόμαστε σε πλάνη. Γιαυτό η ύπαρξη των εξωτερικών αντικειμένων αποδεικνύεται μόνο μέσω διακριτών και σαφών ιδεών. Αυτές οι ιδέες δεν υπάρχουν στο νου μας άλλα στην νόηση του Θεού και αντιπροσωπεύουν τα αισθήματα και τις ποιότητες. Λόγου χάριν, η ιδέα της νοητής έκτασης των αντικειμένων αντιπροσωπεύει το αίσθημα της έκτασης που έχουμε μέσω της όρασης, αλλά η ιδέα δεν προκύπτει από το αίσθημα,καθόσον τα αισθήματα δεν οδηγούν σε γενικές αλήθειες. Ύστερα από αυτό το συμπέρασμα αναφέρονται μέσα στον διάλογο και η δημοσίευση του Isaac Newton (Η Οπτική,a.k.a. Opticks,1704), του William Molyneux (Νέα Οπτική,a.k.a. Dioptica Nova, 1692) αλλά ο φιλόσοφος κάνει ιδιαίτερη αναφορά στην επιστολή του John Luke που θέτει το ζήτημα κατά πόσο μπορεί ένας τυφλός να διακρίνει τα ίδια αντικείμενα και τα σχήματα των αντικειμένων μέσω της όρασης αμέσως μόλις τα δει, όπως γίνονταν με την αφή, ή όχι. Η απάντηση αυτού του ερωτήματος αποδεικνύει η καταρρίπτει το δικό του θεώρημα. Δηλαδή αν τα διακρίνει, αυτό σημαίνει ο,τι υπάρχουν κοινές ιδέες για να αντικείμενα ανάμεσα στην όραση και την αφή, χωρίς την επίδραση της εμπειρίας. Το αντίθετο δηλώνει ο,τι η εμπειρία είναι απαραίτητη για την αντίληψη των αντικείμενων και, κατά συνέπεια, διαχωρίζει τις αισθήσεις. Στην συνέχεια αναλύεται το περιεχόμενο του δοκιμίου που ουσιαστικά είναι για τις παραγράφους 2-51 η πραγμάτευση της απόστασης, από τις 52-87 αναπτύσσεται η αντίληψη του μεγέθους, έπειτα από 88-120 η μελέτη της θέσης των αντικειμένων, ενώ από την 121 έως τέλους η συγκριτική ανάγνωση γενικά των ιδεών της όρασης και της αφής. Παράλληλα με αυτήν την ανάλυση συγκρίνει και τα προηγούμενα δοκίμια και με αυτόν τον τρόπο υποστηρίζει το ότι οι γνώσεις μας για το περιβάλλον τριγύρω μας είναι μέσω των εμπειριών που αποκτούμε με της αισθήσεις μας και ότι δεν έχουμε αρχικό υπόβαθρο γνώσεων για το οτιδήποτε, ούτε χρησιμοποιούμε γεωμετρικά μέσα για την αντίληψη απόστασης ή μεγέθους.

links για μερικά απο τα δοκίμια

A trease concerning the principles of human knowledge 1710

http://pages.uoregon.edu/rbear/berkeley.html

Three dialogues between Hylas and Philonous 1713

http://www.maths.tcd.ie/~dwilkins/Berkeley/Hylas/

Opticks

http://www.iliesi.cnr.it/iniziative/Letture/clericuzio_newton.pdf

De la recherche de la Verite 1674-1675

https://archive.org/details/delarecherchedel02maleuoftDioptrica Nova 

Ανάλυση

Το ενδιαφέρον  ζήτημα που έχει το δοκίμιο είναι πως υπάρχουν παρεμφερείς θεωρίες όχι μόνο στον κλάδο της φιλοσοφίας αλλά και της φυσικής. Η γνωστή αρχή της ολογραφίας, προσεγγίζει κατά μεγάλο βαθμό στα πιστεύω του μπερκλευ που ουσιαστικά μπορεί κιόλας να θεωρηθεί ως η μετάφραση από το φιλολογικό κλάδο, στον επιστημονικό. Οι πληροφορίες που ισχυρίζονται οι επιστήμονες που ουσιαστικά δημιουργούν τον κόσμο μας μπορεί να συνδεθεί με το νου που μιλούσε ο μπερκλεϋ, τον Θεό, ενώ το ζήτημα το αν υπάρχει υλικό υπόστρωμα μπορεί να στηριχθεί με την γενική αντιμετώπιση για την πραγματικότητα της αρχής οπου θεωρεί ότι το σύμπαν εχει δημιουργηθεί μόνο κατά 2 διαστάσεις,ενώ η τρίτη διάσταση δεν υπάρχει καν. Ενα Matrix ουσιαστικά. 

Εαν η θεωρία αυτή είναι σωστή τότε δεν είμαστε παρά μια συλλογή ιδεών και τίποτα παραπάνω. Ίσως κιόλας αυτό το βήμα να είναι το πρώτο βήμα για να την κατανόηση της δημιουργίας μας αλλά και πραγματοποιήση της αιώνιας ζωής μέσω της μεταβίβασης πληροφοριών ενος ανθρώπινου νου σε μια μηχανή για να ζήσει ως έτσι. Πάντως ο πρώτος γνωστός εικονικός κόσμος που έχει φτιαχτεί και χρησιμοποιείται παγκοσμίως είναι το online παιχνίδι της εταιρίας blizzard.Ένας κόσμος που μπορείς να φτιάξεις τον δικό σου avatar και να τον οδηγήσεις μέσα στον κόσμο αυτόν όπου εσύ επιθυμείς "φτιάχνοντας την δικιά σου ζωή"στο παιχνίδι. Πολλές γνωστές ταινίες έχουν θέσει με τον δικό τους τρόπο το ζήτημα τι από τις καθημερινές μας εμπειρίες είναι πραγματικό και τι όχι.